Genellikle yüz, göğüs ve boğaz bölgelerinde yoğunlukla hissedilen ateş basması, vücut sıcaklığının hızlı bir şekilde artmasıyla ortaya çıkan durumdur. Terlemeye de neden olan bu rahatsızlıkta cilt kızarıklıkları oluşabilir. Birden artan vücut ısısı sonrasında yerini üşümeye bırakabilir. Geceleri meydana gelen terlemeler de ateş basması olarak adlandırılır, uyku kalitesini düşüren bir durumdur.
Sıklıkla görülen ateş basması problemine neden olan pek çok faktör bulunur. Hormon seviyelerinde yaşanan değişiklikler, yanlış beslenme alışkanlıkları ve stres gibi durumlar ateş basmasına yol açan durumlar arasındadır. Menopoz döneminde olan kadınların yaklaşık %80’inde ateş basması görülür. Bu durum kadınların en çok şikâyet ettiği problemlerin başında gelmektedir.
Genellikle kadınların menopoz dönemlerinde sıklıkla görülen ateş basması, adet dönemleri boyunca da yaşanan bir durumdur. Adet dönemlerinde ortaya çıka ateş basmasının semptomları menopoz dönemindeki kadar ağır değildir, tedavi ihtiyacı oluşturmaz. Bazı bireylerde ateş basması şiddetli rahatsızlıklara neden olabilir, bu durumda tedavisi yapılmalıdır. Ateş basması tedavisinde kullanılan pek çok yöntem bulunmaktadır.
Ateş Basması Nedir?
Ateş basması; vücut sıcaklığının düzenlenmemesi durumlarında birden vücut ısısının artması ve terlemeye yol açmasıdır. Genellikle menopoz sürecindeki kadınlarda sıklıkla rastlanan bu durum bazı hastalıkların semptomları arasında da yer alır. Herkes tarafından rahatsız edici bir problem olarak tanımlanan ateş basması durumunda yüz kızarır ve yoğun sıcaklık hissi oluşur.
Vücut ısısının hızlı bir şekilde yükselmesi ve terlemeye neden olmasıyla ortaya çıkan ateş basması hali birkaç dakika ya da daha uzun sürebilir. Yalnızca yüz bölgesinde değil vücudun pek çok noktasında etkili olabilir. Genellikle vücudun üst bölgesini etkisi altına alan ateş basması durumunda terleme, daralma, üşüme ve havasız kalma duyguları yaşanır.
Gün içerisinde birkaç kez yaşanabilen bu sağlık problemi genellikle gece ortaya çıkar. Ateş basması ataklarının şiddeti ve sıklığı kişiden kişiye değişiklik gösterir. Bazı bireylerde atakla birlikte mide bulantısı, kalp atışlarında hızlanma, titreme ve baş dönmesi yaşanabilir. Çoğunlukla gece ortaya çıktığı için kişide uyku problemlerine neden olabilir.
Ateş basması farklı nedenlerle farklı dönemlerde ortaya çıkabilir. Bu durumda kişinin yaşam kalitesi olumsuz yönde etkileniyorsa bir hekimle görüşülmelidir. Kendiliğinden gelişen ateş basması bazı durumlarda ciddi sağlık problemlerinin semptomları arasında yer alabilir. Bu bakımdan nedenlerinin araştırılarak uygun tedaviye başlanması önemlidir.
Ateş Basması Nasıl Ortaya Çıkar?
Hızlı bir şekilde vücut ısısının artmasıyla ortaya çıkan ateş basması en çok yüz bölgesinde hissedilse de göğsün üst kısmını etkisi altına alır. Sıcak basması olarak da nitelendirilen bu durum ortalama 2-4 dakika sürer. Beraberinde aşırı terleme, titreme, endişe duygusu ve kalp çarpıntısı görülebilir. Ateş basmasının günde kaç kez yaşandığı, gece- gündüz farklılıkları kişiden kişiye değişiklik gösteren bir durumdur.
Ateş Basması Belirtileri Nelerdir?
Yaşanması halinde kişiyi oldukça tedirgin eden ateş basması belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
· Bulantı ve kusma
· Vücut sıcaklığının hızla yükselmesine bağlı olarak baş dönmesi ve bayılma hissi
· Sıcak basmasına bağlı olarak bunaltıcı bir yoğunlukta terleme
· Kalp atışlarının hızlanması, çarpıntı oluşması
· Kişinin cildinde kızarma oluşması
· Uzun ve şiddetli geçen ataklar sonrasında göğüs ağrısı
· Baş ağrısı
· Kişinin yoğun bir şekilde vücut ısısının arttığını hissetmesi
Yukarıdaki belirtilerin ortaya çıkması halinde bir sağlık kuruluşuna giderek hekime muayene olunması önemlidir. Tiroit hastalıkları ya da kanser gibi durumlarda da ateş basması oluşabildiği için nedenleri araştırılmalıdır.
Ateş Basmasına Neden Olan Faktörler Nelerdir?
Ateş basması; yaşam tarzı, çevresel etmenler, sağlık durumları, kullanılan ilaçlar ve psikolojik faktörlere bağlı olarak ortaya çıkan bir sağlık sorunudur. Bu durumlar aşağıda detaylı olarak açıklanmıştır.
Yaşam tarzı ateş basmasına neden olan yan faktörler olarak değerlendirilebilir. Bunlar şu şekildedir:
· Sigara Tüketimi: Ateş basması sigara kullanan kişiler için olası risk durumlarından biridir. Ateş basması atakları yaşayan ve sigara kullanan bireyler, mevcut rahatsızlıklarının azalması, genel sağlık durumunun iyileşmesi için sigarayı bırakması önerilir.
· Beslenme Alışkanlıkları: Tüketilen bazı gıdalar; alkol, kafein ve baharatlı yemekler ateş basmasının tetiklenmesine neden olan durumlardır.
Her bireyde tetikleyici unsurlar farklı olabilir. Bunun için kişi kendi gözlemini yaparak atak gelişmesine neden olan gıdalardan uzak durmalıdır.
Çevresel etmenlere karşı vücut sıcaklığı değiştiği için ateş basması ortaya çıkabilir. Bunlar:
· Isıya Karşı Duyarlılık: Bazı bireylerde sıcak hava koşulları ateş basmasına ve terlemeye neden olabilir. Yüksek sıcaklıklara maruz kalma ya da ani sıcaklık değişimleri kişiye rahatsızlık veren semptomlar oluşmasına yol açar. Buna ek olarak
· Anksiyete ve Stres: Kişinin stresli bir yapıya sahip olması ya da anksiyete şikayetinin olması halinde vücutta hormon seviyeleri değişir. Bu durumda vücut ısısı hızla artarak terlemeye yol açabilir.
Bu durumlarda kişinin hava durumuna uygun kıyafetler tercih etmemesi de ateş basmasına yol açabilir, atakların şiddetini artırabilir. Stres ve anksiyete için ise; stres yönetimi tedavisi uygulanarak tetikleyiciler hafifletilebilir.
Kişinin genel sağlık durumunda yaşanan sorunlar ve hastalıkların etkisiyle ortaya çıkan ateş basması hastalığın semptomu olarak değerlendirilir. Kullanılan ilaçlar da tetikleyici olarak değerlendirilmektedir.
· Sağlık Durumları: Migren, kalp ve pankreas hastalıkları, vücut enfeksiyonları, diyabet, tiroit kanseri, omurilik yaralanmaları, vücutta alerji oluşumu gibi temel sağlık durumları ateş basması ve aşırı terlemeye neden olabilir. Kadınlarda menopoz, ateş basmasının en sık yaşandığı dönemdir.
· Kullanılan İlaçlar: Özellikle bazı opoidler ve antidepresanlar sıcak basmasına neden olan ilaçlar arasında yer alır.
· Tiroit Bozuklukları: Tiroit bezlerinin çok fazla çalışması tiroit bozukluğuna yol açarak ateş basması oluşmasına neden olabilir. Vücudun sıcaklığının düzenlenmesi ve dengede tutulmasında önemli bir rol oynayan tiroit bezlerinde yaşanan herhangi bir sorun, kişinin genel sağlık durumunu olumsuz yönde etkiler.
Ateş basmasına neden olan durum hastalığın semptomuysa ilgili doktora muayene olarak tedavi yapılması önemlidir. Kullanılan ilaçtan kaynaklı ateş basması oluştuğu düşünen bireyler doktora muayene olarak alternatif yöntemler ya da ilaçlar hakkında bilgi alabilir.
Hormon seviyelerinde yaşanan dalgalanmalar direkt olarak vücut sıcaklığına etki ederek ateş basması ve aşırı terlemeye neden olabilir. Özellikle kadınların menopoz dönemlerinde östrojen hormonunun azalması tüm hormon seviyelerini etkiler. Yaşanan hormonal düzensizlikler çoğu kişide ateş basmasının temel nedeni olarak ortaya çıkar. Hormon dengesinin korunması için replasman tedavisi ya da doğal takviyelerin kullanımı önerilir.
Kadınlar hayatları boyunca belli dönemlerde çeşitli nedenlere bağlı olarak ateş basması problemi yaşayabilir. Genellikle en sık menopoz döneminde hormon değişikliklerine bağlı olarak ortaya çıkar. Menopoz; kadınların üreme ve adet döngüsünün sona erdiği ve hormon değişiminin meydana geldiği dönem olarak adlandırılır.
Menopoz döneminde vücuttaki östrojen seviyeleri düşüş gösterir. Buna bağlı olarak vücudun ısı dengesi sağlaması güçleşebilir, ateş basması ve terleme gibi durumlar yaşanabilir Aynı zamanda anksiyete ve stres gibi psikolojik durumlar ateş basmasına neden olan önemli etkenler atasında yer alır.
Kişinin yoğun stres altında olduğu bir hayat koşuluna sahip olması halinde vücut normalden fazla adrenalin salgılar. Bunun sonucu olarak vücut ısısı yükselir, kalp atış hızı artar ve ateş basması şikayeti ortaya çıkar. Kadınlarda bazı sağlık problemleri de ateş basmasına yol açabilir, bazıları şu şekildedir:
· Kardiyovasküler hastalıklar
· Tiroit bezlerinin düzensiz çalışması
· Diyabet hatalığı
· Bazı enfeksiyonlar
Yukarıdaki sağlık sorunları vücudun metabolizmasını direkt etki altına alarak vücudun ısı kontrolü yapmasını güçleştirebilir. Özetle kadınlarda ateş basması çeşitli sağlık problemleri, menopoz dönemi, anksiyete ve strese bağlı olarak ortaya çıkar. Altında yatan nedenlerin belirlenmesi ve kişiye uygun tedavi planı oluşturulması için doktora başvurulması önemlidir.
Erkeklerde sıklıkla yaşanan ateş basması kadınlarda olduğu gibi hormonal değişikliklerle ilişkilendirilir. Andropoz olarak adlandırılan dönemde erkeklerin testosteron düzeylerinde meydana gelen düşüklük vücut ısısının dengesini bozabilir. Bu durumda ateş basması sıklıkla rastlanan semptomlar arasında yer alır.
Stres ve anksiyete gibi durumlar erkeklerde de ateş basmasına neden olur. Vücudun yoğun stres altındayken salgıladığı hormonlardaki artışa bağlı olarak terleme ve ateş basması problemi yaşanabilir. Aynı zamanda sigara tüketimi ve aşırı alkol kullanımı kan damarlarında genişlemeye neden olduğu için vücut ısısı dengesini bozar ve ateş basmasına yol açar.
Tiroit bezlerinin çok fazla çalışması, bazı kalp rahatsızlıkları ve kanser türlerinin semptomları arasında ateş basması bulunur. Kullanılan ilaçların yan etkileri de atak gelişmesinde etkili olabilir. Bir diğer etken de kafein oranı yüksek olan gıdaların fazla tüketilmesi halinde erkeklerde ateş basması meydana gelebilir.
Erkeklerde görülen bu problemin ortadan kaldırılması ya da etkilerinin hafifletilebilmesi için kişinin yaşam tarzında bazı değişikliler yapması önemlidir. Sorunun uzun süre devam etmesi ve atak sayısının fazla olması halinde profesyonel bir sağlık uzmanına başvurulması gereklidir. Bu sorun ciddi bir semptom olarak nitelendirilmese de ciddi bir hastalığın habercisi olabilir.
Ateş Basması Ne Kadar Sürer?
Ateş basmasının süresi bireysel faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterse de yaklaşık 4 yıldır. Kısa süre içerisinde ataklar artmadan bu dönemi geçirenler olsa da bazı bireyler de 8-9 yıla kadar uzayabilir. Her kişide neden olan faktör değişiklik göstereceği için tedavi planı kişiye özel hazırlanır. Örneğin; hormon düzensizliği, stres ya da kullanılan ilaçların etkisi farklıdır.
Gece Ateş Basması Uyku Üzerinde Etkili Midir?
Gece yaşanan ateş basmaları ile ilgili yapılan çalışmalarda uykunun ilk 4 saatinde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Uykunun sonraki saatlerinde yaşanan ataklar REM döneminde olduğu için uyanmaya neden olmamakta, uyku atağı baskılamaktadır. Gece yaşanan ateş basmaları halk arasında gece terlemesi olarak adlandırılır. Bu durum pek çok kadında ciddi uyku bozukluklarına, uyku kalitesinin düşmesine yol açar. Menopoz ve andropoz dönemde yaşanan gece ateş basması depresyon, anksiyete ve hormon düzensizliğine bağlı olarak ortaya çıkabilir.
Ateş basması tedavisinde uygulanan pek çok yöntem bulunmaktadır. Tedavi planı hazırlanırken kişinin mevcut sağlık durumu ve bu soruna neden olan faktörler incelenir. Gerekli değerlendirmeler yapıldıktan sonra kişiye özel bir tedavi planı yapılır. Bu tedavi yöntemleri şu şekilde sıralanabilir:
· HRT (Hormon Replasman Tedavisi): Vücuttaki hormon dengesinin sağlanması, eksik hormonların yerine konması için kullanılan bir yöntemdir. Genel olarak menopoz döneminde kadınların östrojen ve progesteron seviyeleri değişir. Bu değişimden oluşan hormon dengesizliği, ateş basmasına neden olur. Ortaya çıkan sorunun HRT tedavisiyle giderilmesi amaçlanır. Deri patchi, implant, tablet ya da krem şeklinde tedavi uygulanır.
· MHT (Menopozal Hormon Tedavisi): Ateş basması orta ya da daha yüksek şiddette yaşanan kişilere uygulanan hormon tedavisidir. Bu yöntemin uygulanabilmesi için öncelikle kişinin potansiyel riskleri belirlenir. Genellikle yakın zamanda menopoza giren kişilerde ortaya çıkan semptomları hafifletmek için kısa süreli bir tedavi yöntemidir.
· Bitkisel Bazlı Tedaviler: Ateş basmasının kişiye verdiği rahatsızlığın giderilmesi için diyet programı, bitkisel terapi ya da takviye uygulanır. Hafif düzeydeki ateş basmalarının giderilmesi için kullanılan alternatif yöntemlerdir. Bazı bitki, meyve ve sebzelerde doğal olarak bulunan maddeler ateş basmasında etkili olabilir. Bitkisel bazlı tedavilerin ateş basmasına etkisini belirleyen veriler sınırlı olduğu için öncesinde mutlaka hekime danışılmalıdır.
· İlaç Tedavisi: Hormon tedavisi kullanmayı istemeyen ve psikolojik nedenlerden kaynaklı ateş basması yaşayan kadınlara antidepresan, fezolinetant, epilepsi ilaçları ya da antihipertansifler önerilebilir. Serotonin hormonunun artırılmasında etki gösteren antibiyotikler depresyon ve anksiyete şikayeti olan kadınlarda iyileştirici etki göstermektedir.
· Davranışsal Terapi Uygulaması: Kişiye yapılan terapilerle davranışlarının değişmesini hedefleyen bu yöntemle menopoz dönemindeki kadınların gece ateş basması ve uyku bozuklukları şikayetlerini azaltabilir.
· Akupunktur Tedavisi: Bu yöntemin ateş basması üzerindeki etkileri gösteren çalışmalarda plasebo iğnesiyle benzerlik gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Etkisi kişiden kişiye değişiklik gösterebildiği için alternatif yöntemler arasında yer alır.
Uygulanacak olan tedavi yönteminin belirlenmesi için hastanın doktor kontrolünden geçmesi önemlidir. Ateş basması kendi başına bir sağlık problemi olarak görülebileceği gibi bazı hastalarda ciddi sağlık sorunlarının semptomu olabilir. Kişiye uygun olan tedavinin belirlenmesi için genel vücut sağlığı değerlendirilir.
Ateş basması ya da terleme; kişinin yaşam kalitesini azaltan, uyku problemlerine neden olan ve kişiyi psikolojik anlamda kötü hissettiren bir durumdur. Ateş basması şikayeti yaşayan kişilerin yaşam tarzında yapacağı bazı değişiklikler bu sorunun şiddetini hafifletebilir. Bunlar şu şekildedir:
· Sağlıklı yaşam önerileri içerisinde en önemlisi düzenli egzersiz yapmaktır. Direnç antrenmanları ve fiziksel aktiviteler vücut sıcaklığını dengede tutmada önemli rol oynar. Stresten kaynaklanan ateş basması için meditasyon ya da yoga gibi yöntemler stresi azaltıcı tol oynar.
· Beslenme alışkanlıklarının gözden geçirilmesi, alkol ve kafein tüketiminin azaltılması, baharatlı yiyeceklerden uzak durulması ateş basmasının şiddetini hafifletebilir. Sağlıklı beslenmek için sebze ve meyve tüketiminin artırılması, bol su tüketilmesi önemlidir.
· Uykunun verimli olması ve bir düzeninin olması hem vücut sağlığını iyileştirir hem de ateş basması semptomlarını azaltır. Bunun için bir uyku düzeni olması önemlidir. Yatak odası belirli bir sıcaklıkta tutulmalıdır. Sürekli değişen sıcaklık ateş basması ataklarını artırabilir. Uyumadan önce odanın biraz serin olması önerilir.
· Sigara tüketimi ve ateş basması semptomları arasında ilişki bulunmaktadır. Vücut sıcaklığının artmasına neden olan sigara aynı zamanda felç, kanser ve kalp hastalıklarına neden olur. Bu bakımdan sigaranın bırakılması; vücut sağlığını ve uyku kalitesini artırırken ateş basması semptomlarını ortadan kaldırabilir.
· Ateş basmasının neden olduğu şikayetlerin ortadan kaldırılması için önerilen bitkisel ürünler gelişigüzel kullanılmamalıdır. Doğal olduğu iddia edilen tüm ürünler her kişide farklı yan etkiye neden olabilir, kullanılan ilaçlarla etkileşim kurarak vücuda zarar verebilir. Doktora danışmadan herhangi bir bitkisel bazlı tedavi kullanılmamalıdır.
Yukarıda verilen tüm önerilere rağmen ateş basması semptomları azalmıyorsa ve kişinin günlük yaşamını olumsuz yönde etkiliyorsa mutlaka profesyonel bir hekime başvurulmalıdır. Her sağlık probleminde olduğu gibi doğru bilgiyi ve tedavi yöntemini önerecek olan sağlık uzmanlarıdır.
