Vajinal kuruluk; fizyolojik bakımdan nemli bir yapıya sahip olan vajinanın yetersiz nem düzeyine sahip olmasıdır. Vajina; cinsel ilişkinin gerçekleştiği bölge olmasının yanında adet kanının vücuttan atılması ve doğumun gerçekleşmesi bakımından vajina önemli bir organdır. Vajen, vagina ya da vagen olarak adlandırılan bu organ yapı bakımından kas ve bağ dokularından oluşur.
8-10 santimetre uzunluğa sahip olan vajina penis girişinde ya da doğum sırasında enine ve boyuna esneyip genişleyebilen bir yapıdadır. Vajinanın sahip olduğu önemli fonksiyonlardan birisi de giriş bölgesinde yer alan salgı bezleridir. Salgı bezlerinin görevi cinsel ilişki sırasında organın kayganlaşmasını sağlamaktır. Bu bezlerin salgılama fonksiyonunun yavaşlaması ya da durması halinde vajinal kuruluk problemi ortaya çıkar.
Vücut sağlığı kişinin; zihinsel bedensel ve psikolojik açıdan tam bir iyilik halinde olması anlamına gelir. Cinsel sağlığın iyi olarak nitelendirilebilmesi için cinsel bölgenin işlevlerini yerine getirmede herhangi bir sorun olmaması gereklidir. Vajinal kuruluk, cinsel sağlık içerisinde sıklıkla karşılaşılan problemlerden biridir. Pek çok kadın yaşamının belli dönemlerinde çeşitli sebeplerle bu durumu yaşamaktadır.
Sağlıklı bir vajinanın sahip olduğu nemlenme fonksiyonunun olmaması ya da yetersiz olması durumu tıp literatüründe vajinal kuruluk olarak tanımlanır. Vajinanın yeterli nem dengesine sahip olması hem organın sağlıklı olması hem de cinsel ilişki sırasında bölgenin korunması açısından önemlidir.
Vajinal bölgesi sağlıklı olan bireylerde bölgenin nemlenmesini sağlayan pek çok salgı bezi bulunmaktadır. Fizyolojik açıdan vajina ve çevresindeki dokuların nemlenme oluşturması, cinsel uyarıcıların etkisiyle kayganlaştıran bir ıslaklık sağlaması gereklidir. Salgı bezlerinin ve vajinal dokuların işlevlerini yerine getirmemesi halinde vajinal kuruluk meydana gelir.
Yapı bakımından vajinanın arka ve ön duvarları birbirine temas eder. Salgı bezleri tarafından üretilen akıntı olarak adlandırılan sıvı, bu duvarların birbirine sürterek travmatize oluşmamasına engel olur. Cinsel ilişki esnasında arka ve ön duvarların birbirine sürtmemesi için vajina sıvı üretimi yapmalıdır. Bu sıvının üretilmemesi halinde genital bölge tahriş olur.
Vajina kuruluğu pek çok kadının yaşadığı genital bölge problemlerinden biridir. Kuruluk kısa sürede geçebileceği gibi bazılarında özellikle menopoz döneminde olan kadınlarda uzun süre devam ederek kişinin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyebilir. Menopoz döneminden sonra neredeyse 3 kadından 1’i vajinal kuruluk sorunundan şikayetçidir. Kişinin hayat kalitesini etkileyen bu durum için tedavi uygulanması önemlidir.
Vajinal kuruluğa neden olan pek çok faktör olsa da en çok menopoz döneminde ortaya çıkar. Vajinanın nem dengesini sağlayan unsurlarda yaşanan problemler kuruluk oluşmasına neden olur. Yeterli ıslaklığın bu bölgede oluşmaması halinde genital bölgenin doğal yağısını etkileyen pek çok probleme yol açabilir. Genellikle şu durumlara bağlı olarak vajinal kuruluk meydana gelmektedir:
1. Menopoz: Vajinal kuruluk oluşmasına neden olan faktörler arasında en sık rastlanan durumdur. Menopoz sürecinde östrojen ve progesteron hormonlarının yeterli düzeyde üretilmemesi ve kandaki seviyesinin azalmasına bağlı olarak genital bölgenin uyarılması güçleşir. Salgı bezlerine yeterli hormon gelmediği için salgı üretiminde aksaklık meydana gelerek vajinal kuruluk oluşur. Üreme sisteminin menopoz sürecinde işlevlerinin azalması salgı bezlerinin çalışmasını etkiler.
2. Kullanılan İlaçlar: Anti-östrojen, antidepresan, alerji ve tansiyon ilaçları vücutta yan etkiye neden olabilir. Vajinal dokuların işlevlerini yerine getirememesi ve kuruluk oluşması bunlardan bazılarıdır.
3. Kanser Tedavisi: Tedavi kapsamında kullanılan kemoterapi ve radyoterapi uygulamaları östrojen ve progesteron hormonlarının üretimini olumsuz yönde etkilediği için salgı bezlerinin yeterli ıslaklığı üretememesine, sonucunda kuruluk oluşmasına neden olur.
4. Doğum Kontrol Hapları: Bu ilaçlar gebelik oluşumunu engellerken içeriğindeki etken maddeler hormon düzeylerine doğrudan etki eder. Bu durum farklı seviyelerde vajinal kuruluk oluşumuna yol açabilir.
5. Doğum ve Emzirme Süreci: Kadınların doğum ve emzirme süreci boyunca kandaki hormon seviyeleri değişiklik gösterir. Buna bağlı olarak ortaya çıkan vajinal kuruluk problemi genellikle kısa sürelidir.
6. Rahim ve Yumurtalıkların Alınması: Çeşitli nedenlere bağlı olarak rahim ve yumurtalıkların alınması halinde üreme fonksiyonunda oluşan aksamalar hormonal dengeyi etkiler.
7. Yanlış Vajinal Bakım: Sık aralıklarla yapılan vajinal duş genital bölgenin florasını ve salgı bezlerinin çalışmasını olumsuz yönde etkileyerek kuruluk oluşmasına yol açar.
Bu faktörlere bağlı olarak vajinanın yapısı ve salgı bezleri olumsuz yönde etkilenir. Bunlara ek olarak kronik hastalıklar, cinsel ilişki sırasında yetersiz uyarılma, psikolojik baskı, stres ve alerjik reaksiyonlar salgı bezlerinin çalışmasını etkileyerek kuruluk oluşumuna yol açar.
Vajinal kuruluk semptomları genellikle ikincil problemlere neden olarak belirti gösterir. Kuruluk; rahatsızlık ve hassasiyetin artışı, vajina dokularının tahrişi gibi şikayetlerle ortaya çıkabilir. Vajinal kuruluk belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
· Cinsel fonksiyonlarda aksaklıklar meydana gelir.
· Salgı bezleri ürettiği sıvıyla bölgenin enfeksiyona karşı direncini artırır. Bu işlevin yerine getirilmemesi halinde idrar yolu enfeksiyonları ve vajinal enfeksiyonlar görülür.
· Vajinal bölgede sürekli görülen ağrı hissi cinsel ilişki sırasında şiddetli ağrıya dönüşür.
· İdrara çıkma sıklığında artış gözlemlenir. Buna ek olarak idrar yaparken rahatsızlık ve yanma hissi oluşur.
· Vajinada hassasiyet, kaşıntı ve rahatsızlık hissi oluşabilir.
· Genital bölgede ön ve arka duvarın temas etmesini engelleyen sıvı üretimi yapılmadığı için tahriş artarak kızarıklık ve şişlik oluşmasına neden olabilir.
· Cinsel ilişkiye karşı oluşan isteksizlik kişinin eşinden uzaklaşmasına eşler arasında problemlere yol açabilir.
Vajinal kuruluğa bağlı olarak ortaya çıkan bu belirtilerin giderilmesi ve enfeksiyon varsa giderilmesi için tedavi uygulanması gereklidir. Yukarıdaki şikayetleri yaşayan bireyler kısa süre içerisinde doktora başvurmalı, hormon seviyesi ve enfeksiyon varlığı gibi durumları kontrol ettirmelidir.
Vajinal kuruluğun tedavi edilmesi için buna neden olan faktörlerin belirlenerek buna uygun bir plan oluşturulur. Vajinal kuruluk tedavisinde kullanılan tedavi yöntemleri şu şekilde sıralanabilir:
· Hormon Tedavisi: Hormon seviyelerinde meydana gelen azalma genital bölgedeki salgı bezlerinin yetersiz uyarılmasına neden olarak kuruluğa yol açar. Bu durumda östrojen içeren krem, vajinal halka ya da ilaç tedavisi uygulanabilir. Menopoza bağlı gelişen kurulukta oral yolla hormon replasman tedavisi uygulanarak diğer şikayetlerin de ortadan kaldırılması hedeflenir.
· Lubrikant (Yapay Kayganlaştırıcı): İlaç tedavisine ek olarak uygulanan bu yöntem cinsel sağlığın korunması için kuruluğu giderir. Tercih edilen ürünün su bazlı olması ve vajinada tahrişe neden olmaması önemlidir. Kayganlaştırıcı jel seçimi yapılırken vajinal kuruluk için özel olarak üretilen ürünler tercih edilmelidir.
· PRP Tedavisi: Son yıllarda menopoz dönemindeki kadınlara sıklıkla uygulanan bu yöntem kapsamında vajina içerisindeki hücreler uyarılır. Böylelikle vajinal dokunun daha nemli ve genç bir yapıya kavuşması sağlanır. Bu doğrultuda lazer ve radyofrekans uygulamaları da kullanılmaktadır. PRP sıvısı içerisinde gençleştirici ve besleyici etki gösteren maddelerle kuruluk problemi tedavi edilir.
Hastaların vajinal kuruluk tedavisi boyunca kuruluk oluşmasına neden olabilecek bakım ürünlerinden uzak durması ve vajinal duştan kaçınması önemlidir. Cinsel ilişki sırasında vajinanın yeterli ıslaklığı oluşturabilmesi için parterlerin birbiriyle doğru bir şekilde iletişim kurması, ön sevişmenin yeterli düzeyde yapılması ve kişinin cinsel anlamda rahat olacağı uygun ortamın tercih edilmesi oldukça önemlidir.
Vajinal kuruluğun tedavi edilmemesi halinde zaman içerisinde pek çok problem baş gösterebilir. Kuruluk problemi, kadınların yaşam kalitesini ciddi anlamda düşürür ve cinsel sağlık sorunlarına yol açar. Vajinal kuruluk probleminin devam etmesi halinde cinsel ilişki sırasında acı ve ağrı hissinin oluşmasına, cinsel ilişkiden soğuyup uzaklaşmaya neden olur.
Partnerler arasında sorun oluşmasına yol açan kuruluk, özgüven kaybına ve evlilik sorunlarına zemin hazırlar. Cinselliğe duyulan isteksizlik cinsel ilişkinin güç hale gelmesine yol açar. Bu durum aynı zamanda kişiyi idrar yolu enfeksiyonlarına ve vajinal enfeksiyonlara karşı savunmasız hale getirir.
Vajinal kuruluk kısa süre içerisinde tedavi edilmesi gereken bir sağlık problemidir. Uygulanan tedavi ile ortaya çıkan semptomlar hafifletilerek kişinin yaşam kalitesi artabilir, cinsel yaşamı daha iyi duruma getirilebilir. Bu sağlık probleminden şikayetçi olan kadınların mutlaka bir kadın hastalıkları ve doğum uzmanına başvurmaları, uygun tedavi yöntemini tercih etmeleri önemlidir.
Vajinal kuruluk genel olarak kendiliğinden geçebilen bir sağlık sorunu değildir. Bu problemin kaynağı vajinal dokuların yeterli düzeyde akıntı üretmemesi ve kayganlık oluşmamasıyla ortaya çıkar. Nadiren kullanılan ilaçlar vücutta yan etki oluşturarak kuruluğa yol açabilir. İlaç kullanımı bittiğinde kuruluk sorunu da ortadan kalkabilir.
Genel olarak vajinal kuruluğa neden olan başka bir problem olduğu için kendiliğinden geçmesi mümkün değildir. Menopoz dönemi, bazı sağlık problemleri ve hormonal değişiklikler sonucunda vajinal kuruluk oluşur. Bu durumlarda hekim tarafından uzun süreli bir tedavi planı hazırlanarak uygulanması gerekebilir.
Vajinal kuruluk probleminin oluşturduğu semptomların hafifletilmesi için beslenme programında bazı değişiklikler yapılabilir. Tüketilen gıdalarda yapılan değişiklik hormon düzeyinin korunması ve vücudun yeterli nem üretebilmesi bakımından önemlidir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
· Vücut kitle endeksine göre ihtiyaç duyulan su miktarının tüketilmesi, vajinal dokuların yeterli sıvıyı üretmesine yardımcı olur.
· Omega-3 asitleri içeren keten tohumu, chia tohumu ve somun tüketimi vajinal sağlığın korunmasında olumlu etki gösterir.
· Avokado, ıspanak, badem ve fındık gibi B vitamini içeren gıdalar vajinanın sağlığını iyileştirici etki gösteren besinler arasında yer alır.
· Bitter çikolata, ıspanak, badem ve fındık içeriğinde magnezyum bulunduran besinlerdir. Bu besinler vajinal dokuda yer alan kasların gevşemesi ve esnemesinde etki gösterebilir.
· Hem vücut sağlığı hem vajinal sağlığın iyileşmesinde etki gösteren probiyotik içerikli yoğurtlar tüketilebilir.
· Antioksidan etkisi gösteren meyve ve sebzelerin yeterli düzeyde tüketilmesi vajinal bölgedeki enfeksiyonların giderilmesinde etki göstererek vajinanın sağlığını korur.
Yukarıda verilen öneriler tedaviye ek olarak uygulanabilir. Şikayetlerin kaynağının belirlenmesi için öncelikle doktor kontrolü yapılması önemlidir. Yapılan değerlendirmeler doğrultusunda öncelikle hekim tedavisi uygulanmalıdır.
